Moda akımları belli zamanlarda başlar ve belli bir süre sonra sona erer. Bu akımların başlaması çoğu zaman tahmin edilemezdir. Çünkü moda insana bağlıdır ve insan hareketlerini tam anlamıyla tahmin etmek çok da mümkün değildir. Yine de bazı araştırmaların gösterdiği üzere moda akımları 20-30 yıl gibi bir sürede kendini tekrar eder. Örneğin 90’lardaki moda akımlarının 2020’li yıllarda geri gelmesi gibi. Elbette günümüzde her şeyin hızlı tüketilmesinin sonucu olarak modada da hızlı tüketim söz konusu olmaya başlamıştır. Genel olarak akımlar için 20-30 yıllık süreçten söz edilirken artık bu sürenin daha da kısaldığı söyleniyor ve gözlemleniyor. Ayrıca akımların kalıcılığının da azaldığı gözlemlenmektedir.
Moda yıllar boyunca insanların statülerini belirtmek için de kullandığı bir araç haline gelmiştir. Belli kesimlerin giydiği ve tercih ettiği markaları her kesimden insanın alamaması ile ortaya çıkmıştır. Bir dönem popüler olan ‘preppy style’ dönemin zenginlerinin giyiniş tarzını göstermiştir. Bu tarzda logolar ve markalar önde olmazken yine de kumaşların kalitesinden, kıyafetlerin duruşlarından pahalı oldukları anlaşılır haldeydi. Örneğin düz beyaz polo yakalı bir tişört aslında her yerde satılır ve herkes ulaşabilir. Preppy stilinde bu oldukça önemli bir parçadır ve gerçekten zengin olanları diğer herkesten ayıran bu stilde belli markaların polo yakalı tişörtleri tercih edilmektedir. Yıllar ilerledikçe ve 2000’lerin başlarında sonradan zengin olan kişilerin marka tutkusu ile her yerde logolar ve logo desenleri göze çarpmaya başlamıştır.
Modanın Tarihi
Modanın tarihine bakacak olursak Avrupa’da giyim tarzlarında sürekli ve giderek artan hızlı değişimin başlangıcı orta çağ olarak düşünülebilir. James Laver ve Fernand Braudel de dahil olmak üzere tarihçiler, giyimde Batı modasının başlangıcını 14. yüzyılın ortalarına tarihlendirirler. Sonraki yüzyılda değişimin hızı önemli ölçüde arttı ve kadın ve erkek modası, özellikle saçın giydirilmesi ve süslenmesinde eşit derecede karmaşık hale geldi. Bu nedenle sanat tarihçileri, modayı, özellikle 15. yüzyıldan kalma görüntüler söz konusu olduğunda, genellikle beş yıl içinde, görüntülerin tarihlerini güvenle ve kesinlikle kullanabilirler.
Başlangıçta, modadaki değişiklikler, daha önce çok benzer bir giyinme tarzı olan Avrupa’nın üst sınıfları arasında bir parçalanmaya ve ardından farklı ulusal tarzların gelişmesine yol açtı. Bu ulusal stiller, 17. ila 18. yüzyıllarda, çoğunlukla Ancien Régime Fransa’dan gelen benzer stilleri bir kez daha dayatana kadar çok farklı kaldı. Zenginler genellikle modaya öncülük etse de modern Avrupa’nın artan refahı, burjuvazinin ve hatta köylülerin trendleri uzaktan takip etmesine, ancak yine de seçkinler için rahatsız edici bir şekilde yakın olmasına neden oldu.
Bir endüstri olarak modaya bakacak olursak küresel moda endüstrisi, modern çağın bir ürünüdür. Batı dünyasında terzilik orta çağdan beri loncalar tarafından kontrol ediliyordu, ancak sanayileşmenin ortaya çıkmasıyla loncaların gücü sarsıldı. 19. yüzyılın ortalarından önce, çoğu giysi kişiye özel hazırlanırdı. İster evde ister terzi ve terzilerden sipariş üzerine bireyler için el yapımıydı. 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde, dikiş makinesi gibi yeni teknolojilerin yükselişi, küresel ticaretin yükselişi, fabrika üretim sisteminin gelişmesi ve büyük mağazalar gibi perakende satış mağazalarının çoğalmasıyla birlikte giyim giderek daha fazla kitlesel hale geldi.
Moda endüstrisi ilk olarak Avrupa ve Amerika’da gelişmesine rağmen, 2017 itibariyle, genellikle bir ülkede tasarlanan, başka bir ülkede üretilen ve dünya çapında satılan giysilerle uluslararası ve son derece küreselleşmiş bir endüstridir. Örneğin, bir Amerikan moda şirketi Çin’de kumaş tedarik edebilir ve giysilerin Vietnam’da üretilmesini, İtalya’da bitirilmesini ve uluslararası perakende satış mağazalarına dağıtılması için Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir depoya gönderilmesini sağlayabilir.
Elbette tarihinden ve sonrasında endüstrileşmesinden bahsettikten sonra modadaki trendlerden bahsetmemek olmaz. Bir moda trendi, belirli bir zaman ve yerde bir popülasyona yayılmış belirli bir görünümü veya ifadeyi ifade eder. Bir trend, moda endüstrisi tarafından koleksiyonların piyasaya sürüldüğü mevsimlerle tanımlanmayan, daha geçici bir görünüm olarak kabul edilir. Böylece sokak stilinden, kültürler arasında, etkileyicilerden ve ünlülerden bir trend ortaya çıkabilir.
Moda trendleri, sinema, ünlüler, iklim, yaratıcı keşifler, yenilikler, tasarımlar, politik, ekonomik, sosyal ve teknolojik gibi çeşitli faktörlerden etkilenir. Moda tahmincileri, belirli bir trendin büyümesini veya düşüşünü belirlemeye yardımcı olmak için PEST analizini kullanırlar.
Moda ve Medya
Moda söz konusu olduğunda medya da önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin modanın önemli bir kısmı moda gazeteciliğidir. Eleştiri ve yorumlar televizyonda ve dergilerde, gazetelerde, moda sitelerinde, sosyal ağlarda ve moda bloglarında yayınlanmaktadır. Son yıllarda, moda blogları ve YouTube videoları, trendleri ve moda ipuçlarını yaymak, birinin tarzını bir web sitesinde veya sosyal medya hesaplarında(yani Instagram, Tiktok veya Twitter) paylaştığı çevrimiçi bir kültür yaratmak için önemli bir çıkış noktası haline geldi. Bu medya organları aracılığıyla, dünyanın her yerinden okuyucular ve izleyiciler moda hakkında bilgi edinerek modayı çok erişilebilir hale getirmiştir.
Moda gazeteciliğinin yanı sıra moda endüstrisinde önemli olan bir diğer medya platformu da reklamdır. Reklamlar, izleyicilere bilgi sağlar ve ürün ve hizmetlerin satışını teşvik eder. Moda endüstrisi, tüketicileri çekmek ve ürünlerini satış yapmak için tanıtmak için reklamları kullanır. Teknolojinin henüz gelişmemiş olduğu zamanlarda, reklamlar büyük ölçüde radyo, dergi, reklam panoları ve gazetelere dayanıyordu. Günümüzde televizyon reklamları, internet sitelerini kullanan çevrimiçi tabanlı reklamlar ve sosyal medya platformlarında gönderiler, videolar ve canlı yayın gibi reklamlarda daha çeşitli yollar var.
Kim demiş moda önemli değildir diye?
Moda, ekonomi, toplum ve her bir kişiye göre ayrı ayrı önemlidir. Yaptığımız ve yapacağımız her şeyden daha hızlı, kim olduğumuzun veya kim olmak istediğimizin hikayesini anlatır.
Ancak moda, genellikle anlamsız, boş ve geçici bir endüstri olarak görülür. Pek çok insan, bunun gerçekten ne kadar önemli ve geniş kapsamlı olduğunu fark edemiyor. Küresel olarak, endüstri 3 trilyon dolar değerinde. Gelişmekte olan ülkelerde yüzde 80’i kadın olan 57 milyondan fazla işçi istihdam ederek, ticaret yoğunluğu açısından dünya çapındaki en büyük ikinci ekonomik faaliyettir.
Diğer küresel endüstrilerin çoğu gibi, modanın da karanlık bir tarafı elbette var. Hazır giyim işçilerinin sömürülmesi, çeşitlilik eksikliği ve çevresel hasar, endüstrinin ele almak ve çözmek için daha fazla yapması gereken sorunlar olmaya devam ediyor. Ancak bu geniş yaratıcı endüstri, önemli bir değişim başlatma potansiyeline sahiptir.
Sürdürülebilir moda nasıl tanımlanır?
Aslında net bir tanımı olan bir alan değildir. Ya da en azından birkaç cümlede değil. ‘Etik’, ‘sürdürülebilir’ veya ‘ekolojik’ moda gibi terimler o kadar fazla kullanıldı ki, kesinliklerden daha fazla kafa karışıklığı yaratmaya başladılar.
Öyleyse, öncelikli olarak sürdürülemez (ve hızlı) modayı tanımlamaya çalışalım.
Hızlı moda nispeten yeni bir olgudur; Hepimizi saçma bir mikro trendler çemberine yakalayan bir model – mağazada haftada yaklaşık iki mini sezon. Tek kullanımlık giysiler, atılmadan önce bir kadının dolabında ortalama beş hafta kalır. Bu durum sadece tüketicilerin ceplerini değil aynı zamanda gezegenimizin kaynaklarını da sömürür hale gelmiş durumda.
Peki moda bir sanat mıdır?
Sanat ve moda, günümüzde ve geçmişte de sıklıkla birbirleriyle rekabet halindedirler. Sanatçılar, kreasyonlarına gerçekçilik getirmek için temel bir araç olarak giyimden ilham alırken, terziler genellikle sanat dünyasından ilham aldı ve sanatçı gibi davrandılar.
Sanat tarihçileri, bir resimdeki giysileri sanat eserinin tarihini belirlemek için kullanırlar ve bunun tersi de moda tarihçileri, giysilerin nasıl hareket ettiğini, nasıl tutulduklarını ve nasıl düştüklerini incelemek için resimlerdeki giysileri kullanırlar.
Modern İtalyan modasının tarihi, 20. yüzyılın başında İtalyan giyim üretimine ulusal bir kimlik verme ihtiyacı üzerine ilk kez masaya yatırılır ve İtalyan sanatına atıfta bulunmak, İtalyan modasını Fransız modasından önemli ölçüde ayırmanın bir yolu olarak sanat kullanılır.
Modada önemli markalar hangileridir?
Moda deyince akla elbette çok fazla isim ve aile gelmektedir. Ana akım moda için söylenebilecek isimlerden bazıları Hermes, Channel, Gucci, Prada, Yves Saint Laurent, Ralph Lauren, Dior, Versace, Louis Vuitton ve Givenchy şeklinde sıralanabilir. Elbette modayı sadece bu markalar yönetmiyor. Pek çok küçük butik şeklinde başlayan ve hızlı modanın da artması ile modaya yön veren marka da bulunmakta. Bu sayılan markalar yol gösterici ve çoğunlukla daha zengin kişilerin tercih ettikleri markalar olarak söylenebilir.
Y2K modası nedir?
Son zamanlarda tekrar moda olan ve tercihlere yön veren akımlardan birisidir. Y2K aslında “Year 2000” olarak açılabilir ve Türkçe’ye de 2000 yılı olarak çevrilebilir.
Hemen hemen herkes modanın döngüsel olduğunu bilir ve eğer bir şeye yeterince uzun süre tutunursanız, sonunda modaya geri döner. Genellikle, bu döngüler onlarca yıl sürebilir, ancak Y2K modası, ilk ortaya çıkışından sadece yirmi yıl sonra, bir kez daha ana akım bir trend haline geldi.
Y2K modası, kendini belli etmek ve bunu herkesten daha yüksek sesle yapmaktır. Genel olarak anlatmak gerekirse aşırılığı ile bilinen, o zamanlar büyük ölçüde pop kültürü ve ultra-tüketim tarafından yönlendirilen bir moda akımıdır. Her şeyde tasarımcı monogramları ve göz kamaştırıcı logolar bu moda akımında en göze çarpan detayların başında geliyordu. Sokak giyimi ve lüks arasındaki geçiş, sosyal medyanın korkutucu derecede bencil doğası ile gelmesi en doğal olan moda akımı gibi görünüyor.