Flamenko müziği, flamenko dansı ile birleştiğinde ifade edilenleri ucundan da olsa anlamak için sular seller gibi İspanyolca bilmeye gerek yok. Danstaki isyan ve acı bir şekilde kendini ele veriyor zaten.

Aslında flamenko…

Tek başına bir dans türü olmanın çok daha ötesinde. Flamenko müziği, flamenko gitarı, flamenko vokali ve nihayet flamenko dansı bir bütün olarak düşünülmeli. Gitar haricinde destekleyici enstrümanlar ve kostümler de bu sahne sanatının olmazsa olmazları arasında yer alıyor.

Evet, kökeni İspanya’ya, daha doğrusu Endülüs’e dayanıyor. Ancak Endülüs Halk Müziği veya Endülüs Halk Dansı olarak tabir edilemeyecek kadar derin bir kültüre işaret ediyor.

Flamenkonun tarihçesi

Flamenkonun popülerliğine tezat bir tarihi var. Müzikologlar, sosyologlar ve kültürel bilimciler flamenkonun tarihi konusunda bir türlü hemfikir olamıyorlar. Flamenkonun nereden çıktığı konusunda tek bir bilgiye ulaşmak oldukça zor. Bu yüzden dillere destan flamenko rivayetlerini sizin için derlemeye karar verdik.

Flamenkonun kökenine dair iki hakim görüş var. İlki flamenkonun İspanya’nın güneyinde, yani Endülüs bölgesinde, doğduğunu söylerken; ikinci görüş ise flamenkonun Pakistan ve Hindistan kökenli olup, çingene toplulukları tarafından bölgeye getirildiğini söylüyor.

Bir başka rivayete göre ise, flamenko tek bir kişinin sanatının yaygınlaşması sonucu doğmuş. Endülüs’te yaşayan bir Arap udi (ud sanatçısı): Flamo Mengue. Flamo Mengue o kadar usta bir udiymiş ki, Kastilyalı gitaristler ona özenip tarzını benimsemeye başlamışlar. Gitaristler arasında bir ekol haline gelen bu çalış tarzı “flamomengue” olarak adlandırılmış ve zaman için de kelime “flamenco“ya dönüşmüş.

Gelelim flamenkonun tarihsel çizgisine… Flamenkonun altın çağı 1840lara denk düşer. Bu dönemde gitardan öte, şarkı ve özellikle dansa ağırlık verilmiştir. Cante‘ler, yani flamenko geceleri, önceleri sadece yerli halkların evlerinde düzenlenirken zaman içinde  küçük tavernalara ve oradan da fiestalara, yani partilere, taşınmıştır.

1842 yılı, flamenko tarihinin belki de dönüm noktası. İlk flamenko gece kulübü “Cafe Cante” 1842’de Sevilla’da açılmış ve meraklıları tarafından büyük ilgi görmüş. Cafe Candante olarak bilinen bu dönem, günümüz flamenkosunun da başlangıcı olarak kabul ediliyor.

1936’da İspanya’da çıkan iç savaş sonucunda pek çok sanatçı ülkesini terketmek zorunda kalmış. Bu durum, flamenkonun sınırlarının İspanya’yı aşmasında ve kültürün yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamış.

1950li yıllarda flamenkoya özel festivaller düzenlenmeye başlamış. Özellikle Sevilla Bienali, o zamanlardan kalan ve günümüzde halen en önemli flamenko festivalleri arasında gösterilen etkinliklerden.

Şimdilerde ise hemen hemen her yerde bir flamenko kursu ile karşılaşmak mümkün. Meraklılarına özel düzenlenen flamenko geceleri, gösteriler, albümler, bulunması giderek kolaylaşan özel kostüm ve ayakkabıları ile flamenko, oldukça fazla ilgi gören bir dans türü.

Flamenkoya nasıl başlanır?

Pek çok hobide, ve özellikle dansta olduğu gibi, flamenkoda da doğru eğitimi almak şart. Eğitimi alacağınız merkezi, eğitmeninizi önceden görüp tanışmanızda fayda var. Katılımcıların fikirlerini almak da iyi bir fikir olabilir. Biraz araştırmaya zaman ayırmak gerek.

Diyelim ki, kursa kaydınızı yaptırdınız. Dersler başladı. Temel eğitim aşamasındasınız. Peki ama, kurs haricinde kendinizi nasıl geliştireceksiniz? Bunun için birkaç önerimiz var:

• Yolda, evde, boş zamanlarınızda bol bol flamenko müziği dinleyin. Kulağınız ritimlere alışsın. Özellikle Paco de Lucia, Vicento Amigo, Chicuelo, Niño Josele gibi dünyaca ünlü gitaristleri ve Camarón de la isla, José Parra, José Mercé, Diego el Cigala, Duquende gibi vokalleri tanıyın.
• Zaman zaman flamenko gösterileri düzenleniyor. Bu gibi etkinliklerin takipçisi olun, biletleri kaçırmayın. İzleyin, öğrenin.
• Gösteriler ayağınıza gelmiyorsa, internet üzerinden pek çok videoya ulaşabilirsiniz.
• Ayna karşısında bol bol pratik yapın. Kendi kendinize dans etmek cazip gelmiyorsa, ya da yeterince vakit ayıramıyorsanız, figürleri bir kenara bırakıp duruşları ve mimikleri çalışın.
• Havaya girmek önemlidir. Dans etmeyecek olsanız bile, fırsat buldukça flamenko eteğinizi altınıza, ayakkabılarınızı ayağınıza geçirin. Ara sıra evde televizyon izlerken, şalınızı omzunuza atın, yelpazenizi sallayın. Küpeleri unutmayın!

Son olarak, dediğimiz gibi, “flamenko bir dans türüdür” diyip geçmek yanlış olmasa da, eksik olur. Bu bir kültür. Dil de bunun bir parçası. Haliyle İspanyolca. O halde gelsin bir minik flamenko sözlüğü!

Minik Flamenko Sözlüğü

Aficionado: Dinleyici, seyirci.
Bailaor: Erkek flamenko dansçısı.
Bailaora: Kadın flamenko dansçısı.
Bailar: Dans etmek.
Baile: Dans.
Braceo: Dans boyunca kolların hareketi.
Cabales: Flamenko uzmanı.
Cantaor: Flamenko şarkıcısı.
Cante: Şarkı, şarkı söylemek.
Cuadro Flamenco: Flamenko şarkıcılarının, dansçılarının biraraya gelerek oluşturdukları grup.
Duende: Flamenko sanatına ilham veren ruhani güç
Ensayo: Prova.
Entrada: Başlamak. Dansçının girişi.
Falda: Etek.
Flamenco Puro: Saf, geleneksel Flamenko.
Floreo: Ellerin hareketi.
Gitana: Kadın çingene.
Gitano: Erkek çingene.
Manton: Uzun püsküllü şal.
Palmas: Ritme uygun olarak alkış yapmak.
Pitos: Ritme uygun olarak parmak şıklatmak.
Salida: Çıkış. Dansçının çıkışı.
Tacaor/Tocaor: Flamenko gitaristi.
Zapatos: Ayakkabı.

Deyişler

Asi se baila!: İşte dans budur! (Dansçıya destek anlamında)
Asi se toca!: İşte çalmak budur! (Gitariste destek anlamında)
Asi se canta!: İşte şarkı söylemek budur (Şarkıcıya destek anlamında)
Eso es!: İşte bu!
Hassa!: Harika!
Ale!/Ole!: 12.yy’dan bu yana kullanılan bir deyiş. Allah kelimesinden geldiği sanılmaktadır. Yine destek anlamında bir ünlemdir.
Vamo ya!: Gidelim!