Origamiyi origami olarak bilmesek de, çoğumuz aslında bu sanatla tanışıyoruz. Çocukken yaptığımız kağıttan kayıklar ve uçaklar origaminin ta kendisi. Origami ile haşır neşir olan meraklılar kayık ve uçaktan çok daha ötesine geçerek, repertuarlarını genişletebilirler.
Öncelikle, origami kelimesinin anlamına bakalım. Origami Japonca bir bileşik kelime. “ori” katlamak, “gami” kağıt, yani origami kağıt katlama anlamına geliyor.
Origami sadece kağıt katlamak değildir.
Oluşturulan figürler sabit olabileceği gibi hareketli de olabilir. Klasik origami sanatı kare şeklindeki kağıtları yere göğe sığdıramasa da, dikdörtgen kağıtlar da kullanılabilir. Envai çeşit kağıt emrinize amade olur; ipek ve kağıt paralar dahil. Ayrıca origami sanatı klasik ve modüler, yani parçalı olarak ikiye ayrılır.
Origaminizi nasıl alırsınız? Klasik mi, parçalı mı?
Klasik origami tek parça kağıt katlanarak yapılır. Zaman zaman bu kural delinebilir, iki ve üç parça kağıt kullanılarak da figürler oluşturulabilir. Genellikle hayvan, çiçek veya eşya figürleri yapılır.
Parçalı origamide ise mantık biraz daha farklı işlemekle beraber, ana kurallar klasik origami ile aynıdır. Kesmek, yırtmak, yapıştırmak yok! Parçalı origami birbirinin aynısı veya çok benzeri formlarda kağıt parçalarının yine katlanarak birleştirilmesiyle figürler oluşturmayı amaçlar. Parça sayısında sınır yoktur. Klasik origamiden farklı olarak somut figürler yerine, soyut ve özellikle üç boyutlu geometrik formlar yaratılır.
Hemen hemen her sanat dalında olduğu gibi, origamide de zaman içinde göze çarpan akımlar ve evrimler görülür. Origaminin, klasik ve parçalı olmak üzere en yaygın olarak uygulanan iki çeşidinin yanı sıra, mimari origami, pop-up origami, kusudama (yapıştırıcı ve iplik kullanımının serbest olduğu bir origami türü) ve kirigami (kağıt kesme sanatı) gibi pek çok alt dalı da vardır.Origaminin tarihi
Origaminin kökeni 794-1185 yılları arasında, Henian Dönemi Japonya’sına dayanıyor. Bu dönemde kağıt çok değerli bir malzemeymiş. Bu yüzden dini törenler için süslenen tapınaklarda katlanan kağıtlardan yapılmış figürler kullanılmış. Origaminin ilk örneklerinin bu tapınak süsleri olduğu tahmin ediliyor.
Ayrıca Henian Dönemi’nde, origami sadece tapınak süslemesi için değil, samuraylar tarafından da kullanılırmış. Birbirlerine değerli bir hediye vermek isteyen samuraylar, pahalı kağıtları çiçek şeklinde katlayarak kendi hediyelerini yaparlarmış. Origaminin ilk örneklerinden olan bu kağıt çiçeklere noshi adı veriliyor. Noshi’ler günümüzde Japonya’da halen popüler bir dekorasyon malzemesi ve hediye paketi süslemesi olarak kullanılıyor.
Yine aynı dönemde, Japon aristokratların düğünlerinde geleneksel içkileri olan sake gelin ve damada kelebek şeklinde katlanmış kadehlerde sunulurmuş. Yani kağıt, zamanının altınıymış.
Edo (1600-1868) döneminde kağıdın maddi değeri azalmış ve böylece origami Japon halkının her kesiminde yaygın bir uğraş halini almaya başlamış. Origaminin bu yükselme dönemi, Meiji (1886-1912) dönemine dek sürmüş. Meiji döneminde, modernleşme ile birlikte origamiye gösterilen ilgi azalmış. Bu dönemde origami sadece festival, tören, şenlik ve düğünler gibi özel günlerde sahne almış.
Gelelim acıklı hikayeye… İkinci Dünya Savaşı’nda, 6 Ağustos 1945’te Hiroşima atom bombasının patlaması sonucu lösemi olan 11 yaşındaki Sasaki Sadako, efsaneye sarılmış ve 1000 turna kuşu origamisi yaparsa iyileşeceğine inanmış. Katlamış, katlamış, katlamış… 644 turna kuşu yaptıktan sonra, 25 Ekim 1955’te ölmüş. Ailesi ve arkadaşları Sasaki’nin ölümünden sonra da onun için turna kuşları yapmaya devam etmişler ve 1000 turna kuşunu tamamlayıp mezarına bırakmışlar.
Klasik origaminin 6 altın kuralı
1. Kesmeyin
2. Yapıştırmayın
3. Yırtmayın
4. Kare kağıt kullanın
5. Boyamayın
6. Çizmeyin
Evet, altın kurallar (ölümcül yasaklar da diyebiliriz:) 6 maddeyle sınırlı. Bu maddeleri yapmayın da ne yaparsanız yapın! Pratik uygulamalardan, usta el işlerine geçip, formülleri ve püf noktalarını çözdükten sonra yepyeni ve özgün origamiler yapmak elinizde.
Yeni başlayan origami meraklılarına tavsiyeler
- Büyük kağıt parçalarıyla başlayın.
- Düz renk kağıtlar kullanın.
- Kolay yırtılmayacak kadar kalın, ancak kolay katlanabilecek kadar ince kağıtlar kullanın.
- Kitaplardan ve internetteki kaynaklardan yararlanın. Özellikle origami uygulama videoları işinize yarayacaktır.
- Bol bol pratik yapın.
- Origami ustalarının çalışmalarının inceleyin. Örneğin, Akira Yoshizawa tarafından yapılan origamileri.
- Kağıt para ile başlamayın 🙂
“Minik Meraklılar İçin Origami” başlıklı yazımızı okumak için buraya tıklayın.