Hangimizi heyecanlandırmazdı bu küçük, rengarenk karton parçaları. Büyükten küçüğe herkesi mutlu eder, heyecanlandırırdı. O kartpostal elimize geçtiğinde kısa bir süreliğine alıp götürürdü bizleri geldiği yere, üzerindeki o resmin içine.. Belki hala o yıllardan bu yana koleksiyon yapanlarınız vardır..
Şimdi baya eskide kaldı o günler, eskiden kelimesinin önüne baya sözcüğü bile getirilebilecek kadar, maalesef. Hepimizin bildiği gibi teknolojinin hayatımızda baş köşeye yerleşmesinden sonra tarihe karışmaya yüz tutmuş geleneklerimizden biri oldu artık. İşten eve geldiğimizde posta kutumuzda bir kartpostal bulmak nasıl bir gülümseme sebebiydi. Yılbaşlarını, bayramları anlamlandıran o kartpostalların arkasına yazılmış kısacık mesajlardı.. Şu anda da böyle bir şey olsa hiç beklemediğiniz bir anda sevdiğiniz birinden bir kartpostal alsanız mutlu olmaz mıydınız? Veya hiç tanımadığınız birinden, Dünya’nın bir ucundan.. Bunun için önceki yazımızda Postcrossing uygulamasını anlatmıştık, kartpostal geleneğini yaşatmak isteyenler bu uygulamayı kullanabilir detaylarına yazımızdan ulaşabilirler.
Bir de minik oğlu Toprak için büyüyüp 18. yaş gününe geldiğinde ona vereceği hediyeyi yaratıcı ve anlamlı kılmak isteyen bir baba var. Kendisi de gezmeyi yeni yerler keşfetmeyi seven baba, oğlu için tanıdık tanımadık herkesten içten gelen bir cümle ile yollanmış kartpostallar biriktiriyor. ‘Colors Of Other Lands’ adıyla oluşturduğu bu projeyi kurduğu internet sitesi ve sosyal hesaplardan takip edebilir siz de keşfettiğiniz yerlerden ileride Toprak’ın da keşfetmesi için ona bir kartpostal yollayabilirsiniz. Ne kadar harika bir düşünce değil mi? Düşünüyorum da bir gün yıllarca benim için Dünya’nın dört bir yanından gönderilmiş kartpostalları ve mesajları görsem ne yapardım diye, yaşayacağım mutluluğu tarif bile edemiyorum. Bu yaratıcı ve düşünceli projeden sizleri de haberdar ettikten sonra gelelim biraz kartpostalların tarihine, sonra bu yazıyı okuduktan sonra bir kartpostal alasınız yapasınız birilerine yollayasınız gelecek biliyoruz. Onun için de size güzel kartpostallar bulabileceğiniz yerleri söyleyeceğiz.
Kartpostalın Kısa Tarihi
Dünya kartpostal tarihi uzun bir geçmişe dayanır. Ancak büyük ölçüde yaygınlaşması, Osmanlı Devleti’nin de katılımcı olduğu 1893 Chicago Dünya Sergisi’yle başlamış. Amerikan Hükümeti, sergi sonrasında ABD posta teşkilatı aracılığıyla, yayıncılara ilk kez 1 sentlik kartpostallar (Penny Postcard) bastırma izni vermiş. Kartların arkasında ise mektuplaşan kişinin yazısı için yer ayrılmış. Böylelikle kartpostallar, yalnızca bir iletişim aracı olmakla kalmamış, bazı siyasi olayların geniş kitlelere duyurulmasında ve gündem yaratılmasında rol oynamıştır. Bir yandan da, kartla gerçekleştirilen bu mektuplaşmalar, o dönemin yaşam öykülerine de ışık tutmuş.
Osmanlı’da kartpostalın yaygınlaşması ise, uyruğu Avusturya-Macaristan olan Max Fruchterman sayesinde olmuş. 1867’de İstanbul’a gelen Max, iki yıl sonra Yüksekkaldırım’da bir çerçeveci dükkanı açmış ve 1895 yılında ilk Osmanlı kartpostal serisini Breslau’da bastırmaya karar vermiş. Böylece, Osmanlı coğrafyasından panoramalar sunmanın ötesinde, gündelik yaşam, insan portreleri ve siyasi olaylar hakkında ipuçları sunan birer belge niteliğindeki kartpostalların serüveni, 1918’deki ölümüne kadar devam etmiş. Osmanlı’daki diğer karpostal editörleri hakında az bilgi sahibi olmamıza rağmen, Alex J. Svoboda, Bon Marché, Ludwingsohn Frères, Römmler-Jonas, Mouradian, Rochat gibi isimlerden de bahsediliyor.
1909 tarihli Şark Ticaret Yıllığı ‘nın resimli kartpostallar başlıklı bölümünde, Galata’da Jacques Ludvigsohn, M. Adler, N. S. Nicolaïwitsch, Petro Michis; Pera’da A. Galanakis ve Şürekası, C. Valanos, G. Berggren, N. S. Nicolaïwitsch, Pierre Zakowsky, Stavro D. Drimikis; Eminönü’nde Moïse Israilovitch, Şişli’de ise Missak Arabian kartpostal editörü olarak görünmektedir. Dönemin tablo veya fotoğraflarından kartpostal üretilmesi, fotoğraf sanatçısı Berggren’in 1909 tarihli yıllıkta editörler arasında yer alması, fotoğrafçılık, resim sanatı ve karpostal editörlüğü alanlarının birbirleriyle ne ölçüde ilişkili olduğunu göstermektedir.
Kaynak: (Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi)
Nereden Kartpostal Alabilirsiniz ?
Şimdi gelelim şu anda artık kolaylıkla her kırtasiyede bulamadığımız kartpostalları nerelerde bulacağımıza. Meraklıların çoğu Eminönünde bulunan Keskin Color’u bilirler. Bunun dışında ise İstiklal caddesindeki İstanbul kitapçısı, Kadıköy’deki eski sahaflar, Emirgan’daki Sakıp Sabancı Müzesi, Tünel’de Levant koleksiyon bir çok çeşitte güzel kartpostallara ulaşabileceğiniz yerlerden.
Tabi ki bunun dışında bir alternatifiniz daha var ki bu da tahmin ettiğiniz gibi sizin yaratıcılığınızı konuşturacağınız bir alternatif. Çekmecelerde duran boya kalemlerini, boncuklarınızı iplerinizi neleriniz varsa çıkartın ortaya başlayın sevdikleriniz için kendi özel kartpostallarınızı yapmaya 🙂 Kendinize gelse ne kadar mutlu olacağınızı bir düşünün ve bu yılbaşı bir değişiklik yapıp anıları canlandırarak sevdiklerinizi mutlu edin.